stjorisdoelen

Broederschap of Gilde van Sint Joris

Noordwijk (ZH)

Anno 1477

LOCATIE

De Broederschap of Gilde van Sint Joris bevindt zich aan de OFFEMWEG 17 te Noordwijk.

Op dit adres treft de bezoeker de laatst overgebleven originele Schuttershof van Nederland aan.

Op het terrein bevindt zich de, door knotlinden omgeven, Schuttersweide, met een afmeting van 72 x 25 meter, met daarop geplaatst de 26 meter hoge schietpaal. Hierop wordt tijdens schietwedstrijden een houten Gaay geplaatst, al dan niet voorzien met een krans van eieren voor met name het competitieschieten. De Broeders schieten met de voetboog de door hen gewenste delen van de vogel. Voor andere gelegenheden kan ook een wip worden aangebracht voor het wipschieten.

Naast de schietweide is er plaats voor horizontale schietbaan met DOEL, ter lengte van 50 meter, op de laan, die naar de schijvenloods leidt. Deze loods is het domein van de Doelmeester.

Verder staan op het terrein het Doelengebouw, annex kegelbaan, alsmede een appartement.

Het ensemble is gekwalificeerd als

Rijksmonument R 30737.

VOETBOOG, welke de schutters gebruiken tijdens het GAAY-schieten.	$E:\0027_508T0037.jpg$
	In het Doelengebouw bevindt zich de Gildezaal als centraal ontmoetingspunt en daaraan vast gebouwd de Kegelkamer en de Kegelbaan.

HISTORIE De Broederschap of Gilde van Sint Joris is één van de oudste verenigingen van Nederland en kent een ononderbroken bestaan sinds het tweede deel van de 14e eeuw, dat wil zeggen vanaf de periode tussen 1370 en 1380. Het is een voetbooggilde en is georganiseerd als een stadsgilde.
De vlakke baan gereed voor het jaarlijkse schieten in de maand augustus	De oudste referenties worden gevonden in een publicatie uit 1680 van de historicus K. van Alkemade, die vermeldt dat in 1400 de schutters van het Gilde zich al bekwaamden in de ‘wapenhandel'. Een volgende referentie komt uit de leenboeken van de Abdij van Leeuwenhorst (1261-1574) als in 1424 een huur van 3 schellingen wordt geïnd van “die hantboechscut tot nortich een acker daer hun doel opstaen”.
De Doel: Daar moet de pijl naartoe
In deze aantekening wordt het gilde reeds als een entiteit beschouwd, zodat men de stichting van het Gilde kan plaatsen rond 1370-1380 mede gelet de aanvraag door Noordwijk in 1396 tot het verlenen van stadsrechten aan Aelbrecht (de Ruwaart) van Beieren. Deze rechten zijn toentertijd verleend, maar in 1398 omgezet in die geldend voor een Heerlijkheid met eigen rechtspraak. Na een lange periode van een niet gereglementeerd bestaan besluiten de overheden van de Broederschap om een “acte van fondatie” te vestigen.	Het Doelen gebouw voor 1925
$E:\0031_508T0044.jpg$ Acte van 1477	Op 24 juni 1477 verschijnen de overheden en de gemeene schutters ten overstaan van Willem Jacobsz. van Noortich, notaris publique, en zijn drie publieke getuigen om de Acte vast te stellen. De acte vermeldt expliciet in het voorwoord dat: “Scuttarium ac confrateriam et gildam pro futuris temporibus in bono et honore firmiter fundare.”
In 1477 vervielen de Heervaartverplichtingen aan de landheer en werd de plaatselijke ordehandhaving deels door het Gilde uitgevoerd. Na 1579 kwam een einde aan deze lokale verplichting en werd en wordt nog altijd de schietsport in eigen kring beoefend. Er is regelmatig contact met de voetbooggilden St. Joris in Tilburg en St. Odulphus in Best. Gedrieën zijn zij de enige voetbooggilden in Nederland.	Het Doelen gebouw in haar huidige staat
Sint Jorisvaandel	Verdere informatie. De Broederschap bezit naast twee gildeborden een aantal blazoenen van de voormalige Noordwijkse Rederijkerskamer ‘Sicum Lilium inter Spinas' [Leliën onder den Doornen] (1535-ca. 1738) met als devies “ Wt Liefd' bestaen ” en een collectie oude vaandels en middeleeuwse wapens. Tegenwoordig komt het Gilde elke vrijdag bijeen. In de periode van 1 mei t/m 31 augustus wordt in competitieverband geschoten om de Jaarprijs. In de periode van 1 september tot en met 1 mei komen de Broeders in sociëteitsverband bijeen.
Daarnaast vindt ronde de zomerwende het jaarlijkse Zilverschieten plaats om zilveren prijzen. Ter definitieve afsluiting van het schietseizoen wordt het najaarsschieten gehouden. Beide evenementen worden afgesloten met de schuttersmaaltijd.Tijdens het schietseizoen wordt in de maand augustus een éénmalige wedstrijd op de vlakke baan gehouden om een wisselprijs. Deze baan wordt uitgezet op de laan naar de schijvenloods en heeft een lengte van 50 meter.	Doelenvaandel
Foto Koningschieten 2012.	ORGANISATIE De Broederschap is georganiseerd als STADSGILDE, waarvan de opperste autoriteit berust bij de Deken. Hij beslist bij onderlinge geschillen en waakt over de MORES van het Gilde. De Koning heerst over de schutters en wordt in zijn taak bijgestaan door twee Oude Vinders, aan wie hij taken kan delegeren, alsmede twee Jonge Vinders, die hem assisteren bij de jurering tijdens de schietwedstrijden. Om de Koningstitel wordt één maal in de zeven jaren gestreden tijdens het KONINGSCHIETEN.
De overige functies als Schout en Vaandrig met hun adjuncten, Tamboer en Hellebaardier kennen allen specifieke taken binnen de Schutterij. Naast de Schutterij bestuurt en regelt het Sociëteitsbestuur de dagelijkse gang van zaken. De leden van het Bestuur kunnen delen van hun eigen taken delegeren aan anderen, die niet tot het Bestuur horen.	$E:\0049_508T0071.jpg$ Foto van de jaarlijkse schietprijs.
	In de kroniek ”Het gilde, levend monument” [ISBN 90 71854 16 7] een uitgave van de Stichting Gilde van Sint Joris in 2004, wordt zeer uitgebreid ingegaan op de diverse aspecten van het gilde en waarin opgenomen de beschrijving van de vaandels, blazoenen, het armamentarium en de diverse unica van het gilde.
Mocht U interesse hebben om de Broederschap of Gilde van Sint Joris nader te leren kennen dan bestaat de mogelijkheid om een bezoek te brengen. U dient dan een verzoek in te dienen bij het Sociëteitsbestuur van de Broederschap, Offemweg 17, 2201 HB Noordwijk óf deel te nemen aan de rondleidingen tijdens de Open Monumentendag. De mogelijkheid is alleen van toepassing voor groepen van 12-15 personen.	Gildezaal in 1896

-------------

Een oude Zilveren Lepel als schietprijs was even terug vanwaar zij haar tocht over de wereld begon.

Recent stelde een geïnteresseerde de vraag over de herkomst van de afgebeelde lepel. Zij is voorzien met de gravure aan de achterzijde van de steel met als tekst:

“St. Jorisdoele door J.(F.) van Velzen.”

De lepel was in die tijd (1800-1825) een schietprijs tijdens het Pinksterschieten. In het boek “ Gilde, levend monument “[1] is een melding hierover gemaakt. Op pag. 46 wordt het jaarverslag van 1807[2] aangehaald :

“Op 18 Mey is door Job van Velzen een zilveren lepel geschoten. Op 19 Mey wordt door Claes Ouwehandt voor de absenten broeder Abraham Stegerhoek een zilveren lepel geschoten”.

In 1817 heeft Job van Velzen een tweede lepel als prijs geschoten[3]. Deze lepel is eerst in 1818 door de Leidse zilversmid Hendrikus Johannes Schretlen gemaakt in opdracht van Br. van Velzen. De lepel is voorzien van de noodzakelijke keurmerken behorend bij een zilverenen voorwerp uit de periode na 1800. Job Florisz. van Velzen (1748-1826) was lid van het Gilde van vóór 1784 tot 1826. Hij bekleedde de functie van Deken in 1814-1815, 1822-1823 en 1825-1826 en was secretaris van 1803-1804 en van 1817-1818. In de lokale politiek was hij prominent aanwezig tijdens de Bataafsche Republiek en behoorde tot de ‘Gecommitteerden van den Volke van Noordwijk’. Het beroep van Job van Velzen was tuinder.

Zover de toelichting van de winnaar van deze zilveren lepel.

[1] Uitgave Stichting Gilde van St. Joris, Noordwijk ISBN 90 71854 16 7.

[2] Archief BGSJ, Inventarisnummer 1, Notulenboek A, folio 5.

[3] Archief BGSJ, Inventarisnummer 1, Notulenboek A, folio 28.

-------

Verzoek aan geïnteresseerde lezers.

De Broederschap of Gilde van Sint Joris is naarstig op zoek naar een suikerlepel identiek aan de afgebeelde lepel.

Wij zijn ZEER geïnteresseerd om een dergelijke lepel aan te schaffen.
Wel MET INSCRIPTIE.

De lepels werden in het begin van de 19^e eeuw als zomerschietprijs tussen de onderlinge Broeders verschoten.

In latere perioden werden eveneens “L’eau de la Reine”-doosjes verschoten en werden met inscriptie aan de prijswinnende schutter uitgereikt.

Wij zijn zeer benieuwd naar Uw reacties.

-------------
In 2017 zijn de volgende evenementen gepland:

Op de dag van het zilverschieten, zijnde 24 juni 2017 en 540 jaar (108-ste lustrum) na de bevestiging van onze Acte uit 1477, zullen wij dit in onze eigen kring gedenken en vieren.

Op 9 september vindt het jaarlijse Najaarschieten plaats.

Deze evenementen kunnen door bezoekers gevolgd worden vanuit de bezoekersruimte grenzend aan de Schietweide.

Gedurende het zomerseizoen kunnen geïnteresseerden eveneens op elke vrijdagavond het competitieschieten volgen.

-------------

Op 22 juni 2019 zal het KONINGSSCHIETEN plaatsvinden nog onder leiding van de uittredende Koning.

De winnaar zal aan het einde van het 'Rompschieten' allereerst in besloten kring worden gehuldigd en zal hem de halsband met de nieuwe gaai en St. Jorismedaille worden omgehangen.

Daarna zal hij omringd door alle aanwezige broeders den Volke getoond worden. De komende 7 jaren zal hij heersen over het Schuttersgilde.

Eén jaar voor ons 110e lustrum in 2027 zal hij deze taak moeten volbrengen.

Op 14 september volgt dan het jaarlijkse Najaarsschieten ter afsluiting van het schietzeizoen 2019.

Alle schietwedstrijden zijn voor geïnteresseerden te volgen vanuit de bezoekersruimte op elke vrijdagavond na 3 mei tot en met 30 augustus.